سلام

سلام

دکتر غلامحسین صدیقی

 

من به شخصه به دکتر غلامحسین صدیقی خیلی ارادت دارم چون فردی بوده دارای وجدان و روحیه علمی و یک پوزیتیویست به تمام معنا. از ایشان  نقل می کنند که  می گفته:

 «من در جوانی دو چیز را طلاق گفته ام، یکی دین را و یکی فلسفه را.»

و همین عبارت نشانگر روش علمی و رویکرد ایشان است. 

همچنین تز دکتری او  درباره جنبش های دینی در ایران در نخستین سده های تاریخ اسلامی نوشته ای بسیار مهم است و در زمینه خود کم نظیر.  دکتر جواد طباطبایی  از او نقل می کرد که وی به جای واژه ی «جامعه شناسی» واژه ی «اجتماعیات» را بکار می برده است و این نکته سنجی و ظرافت این مرد دانشمند را می رساند.

اما با تمام این توضیحات، از ایشان نقل شده که در روزهای بحرانی و آشوب زده حکومت شاه جمله ای بیان کرده که من خیلی موافق با آن نیستم. آن جمله این است:

 

«ملت ایران می داند چه چیز را نمی خواهد، اما نمی داند چه چیز را می خواهد.»

 

 

 

 

هگل

 

تو بهتر از زمانت نخواهی بود، ولی به بهترین وجه معرف زمانت خواهی بود

 

(هگل، دست نوشته های ینا)

مزه ی شک

عین القضاة همدانی می گوید:

 

«روزی هزاران جنازه به گورستان می برند که حتی یکی از آن ها مزه ی شک را نچشیده است.»

 

(نامه ها: نامه 72)

 

خرنامه

در زمان لویی پانزدهم و صدارت دوک دوبورین، یکی از آن وزیرپرسید:

«چرا مردمان قابل را در امور دولت دخالت نمی دهی، و اشخاص بی سر و پا و مجهول الحال را مدیر ادارات دولتی می نمایی؟»

وزیر پاسخ داد:

«من تو را عاقل می دانستم و حسن ظنی به مشاعر تو داشتم حالا فهمیدم که به خطا رفته بودم. مرد عزیز، من صدارت را به جهت شخص خود می کنم نه برای دولت، خودخواهم نه دولتخواه. چون در خود آن لیاقت و استعداد را نمی بینم که از روی استحقاق به مقام منیع صدارت نایل گردم، صدارت را تنزل داده با وضع پست خود برابر می نمایم. اشخاص بزرگ عاقل را اگر شریک خود سازم و دخالت دهم، کم خردی و نادانی خود من ظاهر شود. پس اشخاص پست ناقابل را بر سر کارها می گذارم تا خود بر آنها تفوق داشته باشم».

قسمتی از متن خرنامه نوشته محمد حسن خان اعتماد السلطنه

قدرت

 

قدرت یعنی تحمیل اراده ی کسی بر دیگران.

(ماکس وبر)

نظام طبیعت

 

برو قوی شو اگر راحت جهان طلبی

 

که در نظام طبیعت ضعیف پامال است

 

آغازگاه آگاهی (the origin of consciousness)

آغازگاه آگاهی چیست یا چه تواند بود؟

آگاهی و آگه شدن سرچشمه ی پریشانی و شوریدگی است و ما «زاده ی اضطراب جهانیم». آگاهی از زمان و زمانه یعنی پرواز کلمه از زبان سرخ. اظطراب از بین پلک راه می رود. یعنی تجسم گذشته و تمثل آینده و تجسد حال. گذشته ای که آینده بود و می آمد پیوسته و آینده ای که وقتی گذشته می شود و از روی جسد ما می گذرد سراسیمه گویی سنگی ست بر گوری. آگاهی یعنی ترس و لرز در زمان اکنون و بیمناکی، چرا که مسئولیت آور است. باید گزینش کنی و برگزینی و برگزیدن یعنی داوری. ناآگاهان بی مایه را توان گزیدن و داوری نیست. بلکه گلچین می شوند به دست روزگار و چشم زمانه. قلاده ی تقلید بر گردن افکندن یعنی فرار از مسئولیت و داوری کردن. آدمی هرچه آگاه تر، دادور تر و گزیننده تر و به نسبت رنجورتر. آگاهی خطرناک است و انسان چیزی نیست جز آگاهی. آگاهی انباشته از گذشته است. تصویر است که کلمه می شود. تنها شیوه ی بودن و باشیدن ما، دانایی را به آگاهی می رساند. دانایی چیزی غیر از دارایی است. دانایی آگاهی ناراست است و آگاهی نادرست همان ناآگاهی پیوسته و کشیده است. آدمی در ناآگاهی بسر می برد و جانش انباشته از دانایی است. از روشن ترین چیزها آگاه نیستیم و بسیار می دانیم اما ناآگاهیم. بیچاره آدمی زاده. لبخند می زنیم چرا که هنوز آگاهی هولناک را نشنیده ایم. کلمه ها دانایی نیستند و دانایی هم آگاهی نیست. کلمه آگاهی بخش نیست و منطق، روشی برای توجیه کردن بهره ها و فرجام هاست. ما عادت کرده ایم که تعمیم بدهیم و تعمیم دادن، چیزی است همگانی بین همه ی مهره داران تکامل یافته. سرشت و ساختار طبیعی ما این گونه است. برای گشودن مساله باید آن را فراموش کرد. ناگزیریم و چاره ای جز این نیست. جایگاه آگاهی نه در سر است و نه در دل بلکه در «من» است. منِ آگاه در هر جایی و در هر نامی می تواند باشد. آگاهی یعنی منِ فرو ریخته و جان تکه پاره شده. آگاهی بی جایگاه است چنانکه «من»، مجهول است و لهیده. آگاهی ویرانگر است و خطرناک.         

به بانگ چنگ مخور می که محتسب تیز است

تاریخ چیزی نیست مگر داستان لحظه ی اکنون ما و لمحه ای نگریستن. ما از گذشته ی خود چیزی نمی دانیم جز برداشت ها و برخوردها و از آینده نیز که به سخن یاسپرس برای نامحدود امکان هاست پس «به عقل نوش که ایام فتنه انگیز است». باید درباره تاریخ ژرف تر اندیشید که تاریخ یعنی من و تو. از ازل تا به ابد فراخنای بی خردی و فرصت کودنی بوده است و اکنون ما پهنه ی و لحظه ی اقامت و درست ایستادن و دیدن. تاریخ یعنی من و تو و بیرون از من و تو یعنی اسطوره. یعنی ویرانه ابهام. یعنی زبان پریشان و پریشان نامه. یعنی تراژدی. یعنی «در آستین مرقع پیاله پنهان کن».

 انسان اکنونی خودش و تنها خودش تاریخ کالبد یافته و آشکار است و تندیس تاریخ. اسطوره ها و افسانه ها برای خواب کردن هستند و ما بیدار لحظه ی خویش. هشیوار یک نگاه خود که زمان و زمانه را می سنجیم با خردی تیزبین. هر چند میان پنجره و دیدن همواره فاصله ای هست، فاصله ای غرق ابهام. ما با زمان و زبان حالمان و حال زبان و زمانه مان در میان تاریخ ایستاده ایم و زمان کنونی از روش پایه های تاریخی و تاریخ پایه ای به گفتار درست بیهقی تحقق می یابد. زمان اکنون زبان هست شدن است و نیز سرگذشت من و تو، تا ابدیت گشوده... با تاریخ به ماورای تاریخ راه یافتن یعنی زادن انسانی تاریخی و تاریخ ساز که خداوندگار جان و خرد است و آبشخورد ریشه های اندیشه گی اش همیشگی و دیرینه. ایدون باد همواره.

سیر تقویم جلالی به جمال تو خوش است...

این ما نیستیم که تاریخ را ساخته ایم، تاریخ ما را ساخته است و همچنان می سازد... و ما به سازش می رقصیم.

دانش راستین

شکل ادامه و پیوستگی محتوا است. فراگیرنده و پیرو محتوا است. هر گونه اندیشه ای «سمت تاریخی» ویژه ای دارد ولی نباید فراموش کرد که دانش راستین همان عینیت علمی تاریخ است. ساخته و پرداخته شدن دانش چیزی نیست جز برقراری نسبت میان خرد انسانی با جهان مادی. هر اندازه این نسبت راست تر باشد نوزایی و تولد شخصیت و تکامل ابرمرد پدید می آید. اگر زبانی ستودنی است به دلیل خدشه ناپذیری و پیوستگی در شفافیت است وگرنه گنگی دلتنگی آورد. کسانی که سرشتی کرامت بین و معجزه جو دارند فاقد ذهنی منطقی اند. در بهترین حالت سایه روشن های یک پدیده را می بینند. بهتر است بگویم پیرو منطق عاجزانه عجوزگان اند:

هم در اول عجز خود را او بدید

مرده شد دین عجائز برگزید

ماوراء الطبیعه و اسطوره ها و افسانه ها محصول کژتابی ذهن و زبان هستند. آنجا که از گفتن و دیدن باز می مانیم در فضایی مه آلود و ابری سکندری می خوریم. گفتن از گفت این تنها راه و روش دانش برین است. دانش های ناروشن و جسته گریخته از بی دانشی ناب بدتر است چرا که پدید آورنده انواع دعاوی و منشاء انواع گمراهی هاست. شمّ آدمی را مشوّب و پریشان می کند. اندوه زاست. چنین علم مضحکی به کار بوزینگان دانشگاهی و عالمان و فاضلان دلقک پیشه می آید. تنها دانش طبیعی راستین مانند باده فرح بخش و همانند باد گل بیز است و سخنی تازه و از بین برنده ی پراکندگی دل و هوش.